Gezond op het werk: waarom het ene team floreert en het andere worstelt

Waarom lukt het in het ene team wél om gezond te werken en in het andere niet?

In deze blog lees je wat de werkplek, collega’s en cultuur doen met gezond gedrag, plus heldere uitleg en praktische voorbeelden.

Bron en doel van het onderzoek

Het proefschrift Gezond op het werk, De rol van de werkomgeving bij gezondheidsbevordering op het werk. Onderzoeker Anne Van der Put onderzocht hoe collega’s, organisatiecultuur en toegang tot voorzieningen samen bepalen of werknemers gebruikmaken van initiatieven voor gezondheid, zoals sportlessen of een gezonde bedrijfskantine. Het doel van deze blog is om die inzichten toegankelijk te maken voor iedereen, ook als je niet dagelijks met beleid of wetenschap bezig bent.

Wat onderzocht is en waarom dat ertoe doet

Veel organisaties bieden gezondheidsregelingen aan, maar het daadwerkelijke gebruik wisselt sterk. Van der Put keek daarom niet alleen naar het aanbod, maar vooral naar de werkomgeving: welke sociale en praktische factoren maken gezond gedrag op het werk normaal en haalbaar. Dat is relevant, omdat investeringen in preventie pas effect hebben als mensen er ook echt aan meedoen.

De eerste kernboodschap gaat over de rol van collega’s. Collega’s zijn niet alleen mensen met wie je samenwerkt, maar ook rolmodellen die laten zien wat gebruikelijk is. Zulke gedeelde verwachtingen heten sociale normen. Daarom is het logisch om te onderzoeken of collega’s elkaar aansteken met gezond gedrag.

‍“Collega’s zijn van belang voor gezond gedrag, zowel op het werk als daarbuiten.” - Anne van der Put, Universiteit Utrecht.

De tweede kernboodschap gaat over welke werknemers meedoen. Niet iedereen heeft dezelfde toegang tot gezondheidsregelingen of voelt dezelfde ruimte om mee te doen. Van der Put laat zien dat dit kan leiden tot grotere gezondheidsverschillen tussen groepen werknemers. Daarom is gelijke toegang geen detail, maar een randvoorwaarde.
‍

‍“Werkgevers moeten zorgen dat álle werknemers toegang hebben tot gezondheidsbevorderende opties op het werk, weten van het bestaan en hier gebruik van kunnen maken.”

De derde boodschap gaat over prestaties op het werk. De vraag is of deelname aan gezondheidsregelingen alleen goed is voor de gezondheid, of ook voor hoe mensen hun werk doen. Van der Put vond dat werknemers die meedoen hun werk beter uitvoeren en vaker een stapje extra zetten. Dat is belangrijk voor zowel welzijn als productiviteit.

‍“Werknemers die gebruik maken van gezondheidsbevordering op het werk voeren hun werk beter uit en zetten vaker een stapje extra.”

Opvallend is dat ook werknemers die niet meedoen soms beter presteren als zij wél weten dat er een aanbod is. Een mogelijke verklaring komt uit de sociale uitwisselingstheorie, een idee uit de sociale psychologie. Die theorie zegt kort dat als werkgevers laten zien dat zij om hun mensen geven, werknemers dat willen terugbetalen. Daarom kan alleen al het bestaan van een aanbod positieve effecten hebben.
‍

‍“Het is opvallend dat dit ook geldt voor werknemers die geen gebruik maken van de regelingen, maar wel afweten van het bestaan ervan.”

Uitleg begrip: sociale uitwisselingstheorie betekent dat er een soort wederkerigheid ontstaat tussen werkgever en werknemer. Als de werkgever investeert in welzijn, voelen werknemers zich gezien en zetten zij zich meer in.

Een vierde inzicht betreft de thuiswerkplek en verschillende roosters. Niet iedereen werkt op dezelfde plek of tijd. Denk aan buschauffeurs, ploegendiensten of mensen die thuiswerken. Als je wil dat iedereen mee kan doen, moet het aanbod dus flexibel en bereikbaar zijn.
‍

‍“Het aanbod moet aansluiten op diverse werkomstandigheden, bijvoorbeeld door sportlessen op verschillende tijden en door werktijd vrij te maken voor deelname.”

‍
Uitleg begrip: ploegendiensten zijn werkroosters waarbij teams elkaar afwisselen op verschillende tijdstippen, zoals vroeg, laat of nacht.

Tot slot benadrukt Van der Put het belang van organisatiecultuur. Een losse vitaliteitsweek is sympathiek, maar niet genoeg om gedrag blijvend te veranderen. Gezondheid moet door het jaar heen zichtbaar zijn in hoe teams samenwerken, pauzes nemen en activiteiten organiseren. Zo worden gezonde keuzes de makkelijke keuzes.

‍
“Aandacht voor gezondheid en welzijn moet een onderdeel worden van waar de organisatie voor staat, het hele jaar door.”

‍
Uitleg begrip: organisatiecultuur is het geheel aan gewoonten, waarden en ongeschreven regels binnen een organisatie. Als gezond gedrag daar logisch bij hoort, doen meer mensen vanzelf mee.

Wat betekent dit voor werkgevers en teams

Deze resultaten laten zien dat preventie op het werk meer is dan een mand met fruit. Het gaat om een mix van gelijke toegang, sociale steun en herkenbare rituelen die gezond gedrag normaal maken. Concreet vraagt dit om een flexibel aanbod, regelmatige communicatie en teamactiviteiten die passen bij het werkritme. Voor jongeren of nieuwe medewerkers helpt het als rolmodellen in het team laten zien hoe je meedoet, bijvoorbeeld door samen te lunchen of een korte wandeling te plannen.

Uitleg begrip: sociale normen zijn ongeschreven regels over wat gebruikelijk is. Als een team standaard even pauze wandelt, voelt meedoen vanzelfsprekend.

Uitleg begrip: generaliseerbaarheid betekent dat uitkomsten niet alleen gelden voor één bedrijf, maar breder toepasbaar zijn. Door data uit veel organisaties te gebruiken, vergroot Van der Put die toepasbaarheid.

Waarom #SAM dit belangrijk vindt

Deze studie laat zien dat preventie werkt wanneer het onderdeel wordt van het dagelijks werk en voor iedereen toegankelijk is. Dat sluit aan bij onze missie om preventie structureel en bereikbaar te maken via groepen die elkaar wekelijks ontmoeten, ervaringen delen en praktische stappen zetten. Door werkgevers tehelpen om een cultuur te bouwen waarin gezond gedrag normaal is en waarin collega’s elkaar versterken, kunnen we samen miljoenen werkenden bereiken. Zo maken we preventie echt onderdeel van werk en leven.

Meer weten over onze werkwijze: https://www.hashtagsam.nl/werkwijze

APA-bronvermelding
Van der Put, A. C. (2023). Healthy at work: The role of the work environment in worksite health promotion [Doctoral dissertation, Utrecht University].

‍

Dit artikel is tot stand gekomen met behulp van AI en zorgvuldig geredigeerd door de redactie van #SAM. We geloven dat AI een waardevol hulpmiddel is om wetenschappelijke kennis toegankelijker te maken voor een breder publiek. Door complexe rapporten te vertalen naar begrijpelijke taal, maken we belangrijke inzichten over preventie beschikbaar voor iedereen, ongeacht opleidingsniveau of achtergrond.

Dit verandert niets aan de inhoud of de waarde van het oorspronkelijke onderzoek. Integendeel: het helpt om de kern en relevantie ervan beter zichtbaar te maken. Onze rol bij #SAM is dan ook om relevant onderzoek op te sporen en te zorgen dat dit bij de juiste persoon terechtkomt, op een manier die aansluit bij hun leefwereld.

We streven naar heldere uitleg, rijk aan voorbeelden en ondersteund met bronverwijzingen, visuals en praktisch toepasbare inzichten. Zo vergroten we samen de bewustwording over gezondheid en maken we preventie écht bereikbaar en begrijpelijk voor iedereen. We werken doorlopend aan het verbeteren van de instructies voor het model.

Heb je tips? Mail ronald@hashtagsam.nl

‍

‍