Wat wetenschap ons leert over een gezonde werk en privé balans

De grens tussen werk en privé vervaagt steeds verder. Smartphones, constante bereikbaarheid en hoge verwachtingen zorgen ervoor dat veel mensen moeite hebben om werk en privé gescheiden te houden. Steeds vaker loopt de stress van het werk door in de avond, of beïnvloeden zorgen thuis de concentratie op het werk.

Wetenschappers van verschillende universiteiten, waaronder de Nyenrode Business Universiteit en de Erasmus Universiteit Rotterdam, doen uitgebreid onderzoek naar dit thema. Hun bevindingen laten zien dat een gezonde balans tussen werk en privé niet vanzelf ontstaat, maar cruciaal is voor zowel ons welzijn als onze prestaties.

Volgens hoogleraar Pascale Peters (Nyenrode Business Universiteit) “moeten organisaties leren om veel duurzamer met hun mensen om te gaan – niet alleen als productiemiddel, maar als mens.” Zij benadrukt dat duurzame inzetbaarheid alleen mogelijk is als werkgevers oog hebben voor energie, gezondheid en motivatie.

Ook onderzoeker Louise de Vos (Erasmus Universiteit Rotterdam) onderstreept het belang van die balans. Haar Europese studie laat zien dat beleid rond werkuren, verlof en sociale voorzieningen maar een deel van het verhaal verklaart.

‍“De grootste invloed ligt bij wat er binnen organisaties gebeurt: de cultuur, de steun van leidinggevenden en de ruimte die medewerkers krijgen,” legt ze uit.

In dit blog verkennen we wat de scheiding tussen werk en privé werkelijk betekent, waarom spanning in het privéleven vaak doorwerkt op het werk, en wat werkgevers kunnen doen om een gezondere balans te bevorderen.

De mens als schaarse hulpbron

Peters stelt dat duurzaam HRM (Human Resource Management) veel verder gaat dan winst en efficiëntie. Het draait volgens haar om het ondersteunen van mensen zodat ze zich kunnen blijven ontwikkelen én gezond blijven. “We moeten leren om veel duurzamer met schaarse hulpbronnen om te gaan, ook met de mens als mens”, zegt zij. Daarmee bedoelt ze dat organisaties niet alleen oog moeten hebben voor prestaties, maar ook voor energie, gezondheid en motivatie van hun medewerkers.

Duurzaam HRM ziet werknemers als onderdeel van een groter ecosysteem, waarin werk, privé en maatschappij met elkaar verbonden zijn. Peters benadrukt dat HR-beleid niet alleen economische waarde moet leveren, maar ook sociale waarde. “HRM is óók verantwoordelijk voor het leveren van waarde voor elk individu afzonderlijk én voor de samenleving”, licht ze toe.

Balans vinden tussen winst en welzijn

Het onderzoek van Peters laat zien dat veel organisaties nog worstelen met de spanning tussen productiviteit en welzijn. Technologie heeft ons flexibeler gemaakt, maar ook meer belast. Tijdens de coronapandemie konden velen thuiswerken, maar dat leidde soms tot vervagende grenzen tussen werk en privé en meer stress. “Het inzetten van technologie kan negatieve gevolgen hebben voor het onderlinge vertrouwen en het psychologische contract”, waarschuwt Peters.

Dat psychologische contract is de onuitgesproken afspraak tussen werkgever en werknemer over wat ze van elkaar mogen verwachten. Als vertrouwen daar wegvalt, kan dat leiden tot spanning, vermoeidheid en zelfs burn-outklachten.

De cijfers liegen er niet om: al vóór de pandemie ervoeren 1,3 miljoen Nederlanders burn-outklachten, vooral jongvolwassenen. Volgens Peters komt dit door “de groeiende stress op het werk, het gebrek aan zelfstandigheid, en de steeds hogere prestatiedruk”. Balans is dus niet alleen een privézaak, maar een maatschappelijk vraagstuk.

Wat doet beleid eraan?

Louise de Vos keek op Europees niveau naar hoe overheden proberen die balans te ondersteunen. Ze onderzocht in 22 landen of er een verband bestaat tussen nationaal beleid en de ervaren werk-privé balans. Ze keek onder meer naar maximale werkuren, minimale vakantiedagen en sociale uitgaven. De onderliggende gedachte was dat mensen over beperkte hulpbronnen beschikken – tijd, geld en energie – en dat als één domein (zoals werk) te veel vraagt, het andere domein (privé)daaronder lijdt. Dat idee komt uit de Resource Drain Theory (RDT).

De Vos verwachtte dat landen met kortere werkweken en meer vakantiedagen beter zouden scoren op werk-privé balans. Verrassend genoeg bleek dat niet zo eenvoudig. “De resultaten lieten zien dat er weinig verschillen tussen landen zijn: beleid verklaart slechts een heel klein deel van de balans”, schrijft ze. Dat komt waarschijnlijk omdat Europese landen al veel gemeenschappelijk beleid hebben, zoals maximaal 48 werkuren per week en minimaal vier weken vakantie per jaar.

Wat wél verschil maakt

Wat bleek wel belangrijk? Volgens De Vos vooral de persoonlijke en werkomstandigheden van mensen zelf. Vrouwen, ouders en jonge werknemers ervaren vaker spanning tussen werk en privé. Steun van collega’s en leidinggevenden blijkt daarentegen een sterke beschermende factor. “Een collega of leidinggevende die altijd steun biedt, verkleint de kans op een verstoorde balans”, aldus De Vos.

Ook een opvallende bevinding: werknemers die volledig hun eigen werktijden mogen bepalen, ervaren juist mínder balans. Te veel vrijheid maakt het lastiger om grenzen te stellen tussen werk en vrije tijd.

Naar een meer menselijke organisatiecultuur

Peters pleit daarom voor organisaties die leren van deze spanningen. Ze noemt dit het ontwikkelen van “organization capabilities” – de capaciteit om samen te leren, te experimenteren en duurzame processen te bouwen. In zulke organisaties is ruimte voor dialoog, flexibiliteit en respect voor ieders behoeften. Dat vraagt om leiders die niet alleen sturen, maar ook luisteren. “HR-professionals zouden meer de werkvloer op moeten gaan om te luisteren naar de stem van de werknemer”, zegt ze.

Conclusie: balans is samenwerking

Wat beide onderzoeken samen duidelijk maken, is dat werk-privé balans niet vanzelf ontstaat. Beleidsmaatregelen zijn belangrijk, maar niet voldoende. De echte verandering zit in de manier waarop organisaties met hun mensen omgaan en hoe we samen leren om grenzen te bewaken. Balans vraagt om dialoog, wederzijds respect en het besef dat welzijn geen luxe is, maar een voorwaarde om duurzaam te kunnen werken.

Waarom #SAM dit belangrijk vindt

Bij #SAM geloven we dat welzijn en preventie structureel én toegankelijk moeten zijn. Werkgevers spelen daarin een sleutelrol, maar hoeven niet alles zelf op te lossen. Onze welzijnstrainingen geven werknemers via hun werkgever de kans om in een veilige groep te praten over persoonlijke thema’s die vaak onder de oppervlakte blijven.

Dat werkt bijzonder goed voor het versterken van de werk-privé balans: het privéleven krijgt erkenning, zonder dat de werkgever zich met iemands privéproblemen hoeft te bemoeien. Sterker nog — de werkgever faciliteert de oplossing in plaats van die te dragen. Je biedt het letterlijk aan op een presenteerblaadje: ruimte om te delen, te leren en weer in balans te komen. Zo versterk je als organisatie de vitaliteit en veerkracht van je mensen, zonderde grenzen van werk en privé te vervagen.

Lees hier meer over onze werkwijze: https://www.hashtagsam.nl/werkwijze

In onze gratis webinar 'Grip op privéstress' op donderdag 20 november delen we nog meer tips om privestress te signaleren en aan te pakken.Schrijf je hiervoor eenvoudig in via deze link: https://samplify.webinargeek.com/privestress-op-de-werkvloer

‍

Bronvermelding(APA):
Peters, P. (2021). Leren, balanceren, met werk en privé: belangrijker dan ooit! Tijdschrift voor HRM, 1(2021), 99–123.
De Vos, L. (2021). Nationaal beleid en werk-privé balans in Europa [Masterthese, Erasmus Universiteit Rotterdam].

‍

Dit artikel is tot stand gekomen met behulp van AI en zorgvuldig geredigeerd door de redactie van #SAM. We geloven dat AI een waardevol hulpmiddel is om wetenschappelijke kennis toegankelijker te maken voor een breder publiek. Door complexe rapporten te vertalen naar begrijpelijke taal, maken we belangrijke inzichten over preventie beschikbaar voor iedereen, ongeacht opleidingsniveau of achtergrond.

Dit verandert niets aan de inhoud of de waarde van het oorspronkelijke onderzoek. Integendeel: het helpt om de kern en relevantie ervan beter zichtbaar te maken. Onze rol bij #SAM is dan ook om relevant onderzoek op te sporen en te zorgen dat dit bij de juiste persoon terechtkomt, op een manier die aansluit bij hun leefwereld.

We streven naar heldere uitleg, rijk aan voorbeelden en ondersteund met bronverwijzingen, visuals en praktisch toepasbare inzichten. Zo vergroten we samen de bewustwording over gezondheid en maken we preventie écht bereikbaar en begrijpelijk voor iedereen. We werken doorlopend aan het verbeteren van de instructies voor het model.

Heb je tips? Mail ronald@hashtagsam.nl