Scheiding tussen werk en privé: wat doet privéstress met je werk?

De grens tussen werk en privé vervaagt steeds verder. Smartphones, bereikbaarheids-druk en hoge verwachtingen zorgen ervoor dat veel mensen werk en privé niet meer goed kunnen scheiden. In de afgelopen jaren hebben onderzoekers van onder andere de Rijksuniversiteit Groningen, de Universiteit Utrecht en de Radboud Universiteit veel onderzoek gedaan naar dit thema. Hun bevindingen laten zien dat een verstoorde balans niet alleen invloed heeft op ons welzijn, maar ook op onze prestaties en motivatie.

Volgens sociaal psycholoog Vere Helmens (Rijksuniversiteit Groningen) “hangt een gezonde werk-privé balans sterk samen met onze mentale gezondheid.

”Werkdruk is zelden het enige probleem: ook spanningen thuis, geldzorgen of mantelzorg kunnen doorwerken op het werk."

Arbeidspsycholoog Sanne Jansen (Universiteit Utrecht) vult aan: “Het losmaken en los zijn van het werk zijn essentieel voor herstel.”

In dit blog zetten we uiteen wat de scheiding tussen werk en privé werkelijk betekent, waarom privéstress zo’n grote invloed heeft op werkprestaties, en wat werkgevers en werknemers kunnen doen om de balans te herstellen.

Wat verstaan onderzoekers onder werk-privé balans

Helmens legt het helder uit: “Werk-privé balans gaat dus over de balans tussen het werk en privéleven zonder conflict tussen de twee domeinen.”

Met conflict bedoelen onderzoekers dat de eisen van werk en thuis elkaar in de weg zitten.

Er zijn twee begrippen die hierbij vaak terugkomen. Werk thuis interferentie betekent dat werk het thuisleven stoort. Of zoals Helmens schrijft: “Denegatieve invloed van werk op het privéleven wordt veelal aangeduid met de term werk-thuisinterferentie.”

Omgekeerd kan het thuisleven ook inwerken op je werkdag, bijvoorbeeld bij zorgen of slapeloze nachten. Helmens geeft een herkenbaar voorbeeld: “Zo kan een slechte nachtrust van ouders met jonge kinderen voor concentratieproblemen zorgen op het werk.”

Waarom het thema groter is dan werk alleen

Volgens Helmens draait het niet alleen om tijd, maar ook om energie en geld. Als één van die hulpbronnen onder druk staat in je privéleven, werkt dat door op je werkdag. Ze verwoordt het zo:

“Het verliezen van inkomen kan leiden tot stress die gevolgen heeft voor de mentale gezondheid.” Privéstress kan dus je aandacht, stemming en productiviteit beïnvloeden, zelfs als je graag werkt.

Wat zegt het onderzoek over oorzaken en bescherming

Helmens vat de hoofdbevindingen samen: “Uit de resultaten wordt duidelijk dat mentale gezondheid en werk-privé balans sterk positief samenhangen.” Met andere woorden, wie zijn balans beter op orde heeft, voelt zich mentaal gezonder.

Welke factoren hangen daar het meest mee samen?

In de Nederlandse cijfers ziet Helmens dat “overwerk een negatief effect heeft” op de balans, terwijl “sociale steun en autonomie een positief effect hebben op de werk-privé balans.” Sociale steun is bijvoorbeeld een collega die even meedenkt of werk overneemt. Autonomie is kunnen meebeslissen over hoe je je werk aanpakt.
Daarnaast benadrukt ze dat het herstel van werkdruk vooral buiten werktijd gebeurt: “Het herstel van taakeisen vindt vaak plaats buiten werktijd, in het privédomein.” Zonder voldoende herstel is de kans groter dat werk en thuis elkaar gaan bijten.

Privéstress op je werk: hoe herken je het

Privéstress komt niet alleen door geld of zorg voor kinderen. Ook het gevoel weinig speelruimte te hebben op je werk kan spanning vasthouden. Helmens wijst op het belang van regelruimte: “Onvoldoende regelmogelijkheden kunnen de kans vergroten op onomkeerbare belastingsverschijnselen.” Denk aan altijd strak geplande taken of geen invloed op volgorde en tempo. Dat maakt het schakelen naar thuis of juist terug naar werk zwaarder.

Herstel is daarom geen luxe. Arbeidspsycholoog Sanne Jansen van de Universiteit Utrecht zegt het kernachtig: “Het losmaken en los zijn van het werk zijn essentieel voor herstel.” Dat afschakelen is nodig om weer energie, aandacht en veerkracht op te bouwen.

Wat betekent dit nu in de praktijk

De boodschap uit het onderzoek is nuchter en bemoedigend. Ten eerste: let op overwerk, vooral structureel. Het lijkt soms onschuldig, maar het knabbelt aan je herstel. Ten tweede: ondersteuning op het werk, ook sociaal, is meer dan een aardige extra. Het is een beschermende factor. Ten derde: enige autonomie helpt om de dag slim in te delen, bijvoorbeeld een focus blok plannen als het thuis rustig is. Zoals Helmens samenvat, zijn steun en regelruimte buffers, terwijl veel overwerk een risico vormt voor zowel balans als welbevinden.

Belangrijk is ook de privékant. Spanningen over geld, mantelzorg of slapeloosheid zijn geen “bijzaken”, maar echte factoren die prestaties en gezondheid raken. Door die signalen serieus te nemen wordt het makkelijker om tijdig gesprekken te voeren, zowel thuis als op het werk. Dat vergroot de kans dat werk en thuis elkaar juist versterken.

Waarom #SAM dit belangrijk vindt

Werk en privé zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Privéstress verdwijnt niet zodra iemand de werkvloer opstapt, het reist gewoon mee. Tegelijkertijd voelen veel werkgevers dat dit niet hún verantwoordelijkheid is. En dat klopt deels: ze hoeven het privéleven van medewerkers niet op te lossen, maar ze kunnen wél een veilige ruimte bieden waarin medewerkers leren omgaan met die stress.

Daarom bieden wij bij #SAM welzijnstrainingen die via de werkgever toegankelijk worden gemaakt, maar die zich richten op de mens achter de medewerker. In kleine groepen komen mensen met vergelijkbare uitdagingen samen, onder begeleiding van een expert. Daar praten ze – los van hun leidinggevende – over persoonlijke thema’s als stress, grenzen, balans en herstel.

Dat werkt om twee redenen. Ten eerste omdat de werkgever het mogelijk maakt, waardoor preventie écht bereikbaar wordt voor iedereen. En ten tweede omdat de medewerker zelf de regie houdt: hij of zij krijgt geen oordeel of oplossing opgelegd, maar ontdekt wat werkt in het eigen leven. Zo dragen werkgevers bij aan minder privéstress en meer veerkracht, zonder de volledige verantwoordelijkheid te hoeven dragen – ze leggen het als het ware op een presenteerblaadje bij hun mensen.

Zo maken we samen van preventie iets wat niet voelt als beleid, maar als betrokkenheid.

Lees hier meer over onze werkwijze: https://www.hashtagsam.nl/werkwijze

In onze gratis webinar 'Grip op privéstress' op donderdag 20 november delen we nog meer tips om privestress te signaleren en aan te pakken.Schrijf je hiervoor eenvoudig in via deze link: https://samplify.webinargeek.com/privestress-op-de-werkvloer

‍

APA-bronvermelding
Helmens, V. (2024). Alles in balans: Hoe beïnvloeden werk-, privé- en individuele factoren de werk-privé balans en beïnvloeden deze factoren de relatie tussen werk-privé balans en mentale gezondheid? Masterscriptie, Rijksuniversiteit Groningen.
Jansen, S. (2015). Het Nieuwe Werken en de Balans Werk-Privé: Welke medewerkers herstellen het best? Masterscriptie, Universiteit Utrecht.

‍

Dit artikel is tot stand gekomen met behulp van AI en zorgvuldig geredigeerd door de redactie van #SAM. We geloven dat AI een waardevol hulpmiddel is om wetenschappelijke kennis toegankelijker te maken voor een breder publiek. Door complexe rapporten te vertalen naar begrijpelijke taal, maken we belangrijke inzichten over preventie beschikbaar voor iedereen, ongeacht opleidingsniveau of achtergrond.

Dit verandert niets aan de inhoud of de waarde van het oorspronkelijke onderzoek. Integendeel: het helpt om de kern en relevantie ervan beter zichtbaar te maken. Onze rol bij #SAM is dan ook om relevant onderzoek op te sporen en te zorgen dat dit bij de juiste persoon terechtkomt, op een manier die aansluit bij hun leefwereld.

We streven naar heldere uitleg, rijk aan voorbeelden en ondersteund met bronverwijzingen, visuals en praktisch toepasbare inzichten. Zo vergroten we samen de bewustwording over gezondheid en maken we preventie écht bereikbaar en begrijpelijk voor iedereen. We werken doorlopend aan het verbeteren van de instructies voor het model.

Heb je tips? Mail ronald@hashtagsam.nl