Waarom preventie meer waard is dan je denkt
Waarom investeren in preventie loont: maatschappelijke waarde voorbij de zorg.
Lees meer
Hoe werk onze gezondheid kan versterken of juist onder druk zet, vooral voor mensen met een lager inkomen of opleidingsniveau.
In oktober 2016 verscheen het rapport Werk(en)is gezond, een grootschalige kennissynthese van ZonMw, uitgevoerd door onderzoekers van onder andere het Erasmus MC, UMCG en VUmc. Het rapport zoomt in op de relatie tussen werk en gezondheid, met extra aandacht voor mensen met een lage sociaal economische positie: mensen met minder inkomen of een lagere opleiding.
Gezondheidsverschillen tussenarm en rijk zijn groot
In Nederland leven mensen met alleen basisonderwijs of vmbo gemiddeld 6 tot 7 jaar korter dan mensen met een hbo- of universitaire opleiding. Het verschil in aantal gezonde levensjaren is zelfs nog groter: 16 tot 19 jaar.
“Vooral bij mensen met alleen basisonderwijs of vmbo treden gezondheidsproblemen vaak al jaren vóór de pensioenleeftijd op,”legt prof. dr. Alex Burdorf (Erasmus MC) uit.
Deze verschillen hebben meerdere oorzaken. Zo komt een ongezonde leefstijl (zoals roken of te weinig bewegen) vaker voor bij mensen met een lager inkomen. Ook zijn arbeidsomstandigheden in sommige beroepen veel zwaarder: fysiek belastend werk, weinig inspraak, onregelmatige diensten. Daarbovenop ervaren mensen in deze groep vaak minder steun van collega’s of leidinggevenden.
Wie gezond is, maakt meerkans op werk. En wie werkt, blijft vaak langer gezond. Maar deze wisselwerking is niet voor iedereen positief.
“Wie werkt, blijft vaak langer gezond. En wie gezond is, heeft meer kans op werk,” zegt dr. Suzan Robroek van het Erasmus MC.
Tegelijkertijd kan zwaar werk juist bijdragen aan lichamelijke klachten. En wie ziek wordt, valt sneller uit of vindt moeilijker werk.
Het rapport benoemt twee mechanismen die dit versterken:
“Werkloosheid leidt tot meer depressie, meer roken en zelfs een hoger risico op hart- en vaatziekten,” waarschuwt prof. dr. Sandra Brouwer(UMCG).
Mensen met een lagere opleiding hebben vaker een chronische aandoening, zoals diabetes of langdurige rugpijn. Tegelijkertijd hebben zij minder vaak betaald werk. Toch hoeft een chronische ziekte niet te betekenen dat werken onmogelijk is.
“Een chronische ziekte hoeft niet te betekenen dat je niet kunt werken, maar de omstandigheden moeten wél kloppen,” stelt dr. Frank Abma van het UMC Groningen.
Wat helpt dan wel? Volgens het rapport zijn dit belangrijke succesfactoren:
Juist deze aanpassingen zijn vaak minder beschikbaar in sectoren met zwaar werk of lage lonen.
Leefstijlprogramma’s op het werk, zoals stoppen met roken of meer bewegen, hebben volgens het rapport maar beperkt effect op gezondheidsverschillen.
“Een beetje minder snacken of iets meer bewegen - dat is mooi, maar het verandert weinig aan de ongelijkheid in gezondheid,” zegt dr. Chantal Boot (VUmc).
Wat wél werkt volgens de onderzoekers:
“De werkplek is dé plek om gezondheid te bevorderen, vooral voor mensen die je anders niet bereikt,” benadrukt prof. dr. van der Beek (VUmedisch centrum).
Goede ideeën, maar lastige uitvoering
Hoewel er genoeg plannen en programma’s zijn, blijkt het in de praktijk lastig om deze goed uit te voeren.
“Er zijn genoeg ideeën, maar de praktijk is weerbarstig,” zegt dr. Yvonne Heerkens van de HAN University of Applied Sciences(HAN). Werkgevers twijfelen soms aan de kosten, effectiviteit of vinden het verbeteren van gezondheid niet hun taak.
Toch is het volgens de onderzoekers cruciaal om door te zetten. Het rapport pleit voor:
Werkgevers kunnen het verschil maken. Ruim 9 miljoen Nederlanders hebben een werkgever en juist op de werkvloer kunnen kansen gecreëerd worden voor een betere gezondheid.
“Gezondheid bevorderen op de werkvloer is geen luxe, maar noodzaak,” stelt prof. dr. Judith van der Klink (Tilburg University).
Door te investeren in goede werkomstandigheden, persoonlijke begeleiding en preventieprogramma’s kunnen werkgevers bijdragen aan minder uitval én meer gezonde jaren.
Bij #SAM zien we dagelijks hoe groot de impact van werk is op welzijn en gezondheid. Juist mensen met eenlager inkomen of opleiding missen vaak de middelen om preventief aan hun gezondheid te werken. Dit rapport laat zien dat de werkvloer de plek bij uitstek is om verschil te maken. Daarom geloven wij in groepsgerichte preventie, dichtbij de leefwereld van mensen. In onze aanpak werken deelnemers in groepsverband met gelijkgestemden aan hun welzijn, onder begeleiding van een expert en met steun van elkaar. Dat maakt het laagdrempelig, herkenbaar en effectief.
Samen maken we preventie toegankelijk voor 10 miljoen werkenden in Nederland - juist daar waar het het hardst nodig is.
Dit artikel is tot stand gekomen met behulp van AI en zorgvuldig geredigeerd door de redactie van #SAM. We geloven dat AI een waardevol hulpmiddel is om wetenschappelijke kennis toegankelijker te maken voor een breder publiek. Door complexe rapporten te vertalen naar begrijpelijke taal, maken we belangrijke inzichten over preventie beschikbaar voor iedereen, ongeacht opleidingsniveau of achtergrond.
Dit verandert niets aan de inhoud of de waarde van het oorspronkelijke onderzoek. Integendeel: het helpt om de kern en relevantie ervan beter zichtbaar te maken. Onze rol bij #SAM is dan ook om relevant onderzoek op te sporen en te zorgen dat dit bij de juiste persoon terechtkomt, op een manier die aansluit bij hun leefwereld.
We streven naar heldere uitleg, rijk aan voorbeelden en ondersteund met bronverwijzingen, visuals en praktisch toepasbare inzichten. Zo vergroten we samen de bewustwording over gezondheid en maken we preventie écht bereikbaar en begrijpelijk voor iedereen. We werken doorlopend aan het verbeteren van de instructies voor het model.
Heb je tips? Mail ronald@hashtagsam.nl
Waarom investeren in preventie loont: maatschappelijke waarde voorbij de zorg.
De eerste maanden na terugkeer zijn kwetsbaar: fysieke klachten mentale overbelasting liggen op de loer.
De sociale omgeving speelt een cruciale rol in het bevorderen van welzijn op de werkvloer. Toch kan het een uitdaging zijn